مسیر پرچالش ت خارجی عمران‌خان

پس از چندین سال مبارزه ی، بالاخره عمران خان رهبر تحریک انصاف پاکستان در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ با کسب بیشترین کرسی (۱۱۶) پیروز شد و در ۲۶ مرداد ۱۳۹۷ توانست با کسب آرای لازم به عنوان بیست و دومین نخست‌وزیر پاکستان انتخاب شود. عمران خان که با شعار ساده‌زیستی خود پا به عرصه ی گذاشته است، در سخنرانی‌هایش در تبلیغات انتخاباتی از ارتباط و دوستی با ایران استقبال کرده بود. 
نگاهی بهتاریخ جامعه‌شناسی سياسی پاکستان نشان می‌دهد که این کشور از بدو استقلال در ۱۹۴۷ تاکنون همواره سطحی از التهاب و تنش ی را در جامعه خود تجربه کرده است. واقعیت این است که کانون‌های قدرت در پاکستان به صورت میانگین بر مدار‌های چالشی شکل گرفته است و به همین جهت از بدو استقلال تا کنون شاهديم که هیچ نخست‌وزیری قادر به اتمام دوره قانونی خود نبوده و همیشه در اواسط دوره پنج‌ساله خود با چالش‌های درونی و محیطی مواجه شده است. البته این وضعیت به نوعی جلوه‌هایی از فرهنگ ی پاکستان را نیز نشان می‌دهد که از این منظر یکی از نقاط ضعف حکومت‌داری به چشم می‌خورد. 

اما پیروزی عمران خان را باید به نوعی خواست و مطالبه حوزه اجتماعی جامعه پاکستان محسوب کرد، چرا که مردم پاکستان به این دلیل به عمران خان و حزب وی رأی داده‌اند که عمران خان در طول مبارزات ی خود همواره حمایت از مردم مستضعف و رنجدیده و مبارزه با فساد اقتصادی و اداری را بیش از هر شخصیت ی دیگر فریاد زده است. به همین جهت مردم پاکستان چه در ایالت خیبر پختونخواه باشند یا ایالت پنجاب و سند، به حزب عمران خان امیدوار بوده و می‌خواهند که عمران خان و حزبش دولتی را تشکیل دهند که به مسائل و معضلات درازمدت و فرسایشی این کشور از جمله مشکل کمبود انرژی، فقر و بیکاری، گرانی، تورم و فساد پایان دهند. در غیر این صورت و عدم توانایی در رفع مشکلات مردم عمران خان نیز ممکن است در آینده دچار سرنوشت احزاب ی سنتی این کشور شده و شاید هم در نیمه‌راه در اثر فشار‌های اپوزیسیون از قدرت برکنار شود؛ بنابراین موفقیت عمران‌خان برخاسته از خواست مردم و مطالبات مردمی است. حوزه اجتماعی برخلاف مواضع ارتش و دایره‌های ی، گرایش به جهان اسلام، وحدت و همگرایی و به‌ویژه تعامل با جمهوری اسلامی ایران علاقه‌مند است، در حالی که حوزه ی تاکنون رفتار خود را با ملاحظات امریکا و انگلیس و. تنظیم می‌کرد.

در شرایط فعلی که عمران خان با خاستگاه قوی مردمی به نخست‌وزیری رسیده است و نماینده مطالبات تاریخی و اجتماعی جامعه پاکستان است، گرایش اسلام‌گرایی و همسویی با جهان اسلام را از اهداف استراتژیک خود برای رسیدن به منافع ملی پاکستان تلقی می‌نماید و ارتش هم تا حدودی از عمران‌خان حمایت می‌کند، اما روند‌های آینده نوع تعاملات نیرو‌های ی پاکستان و بازیگران مؤثر در آن از جمله امریکا، عربستان و چین در نوع رویکرد‌های ی عمران‌خان هم بی‌تأثیر نخواهد بود. با توجه به مطلب فوق، به نظر می‌رسد عمران‌خان با یک دوگانگی ی مواجه شود؛ از یک طرف مجبور خواهد شد مطالبات اجتماعی را که پایگاه رأی وی است لحاظ و در چارچوب همگرایی اسلامی مواضع خود را تنظیم و حرکت کند و از طرف دیگر تحت فشار‌های ی در داخل و فشار‌های مالی، نظامی و اقتصادی خارجی (عمدتاً امریکا و متحدانش از جمله عربستان) قرار گرفته و با سطحی از چالش مواجه خواهد شد.

نتیجه این وضعیت به این امر بستگی دارد که عمران‌خان چگونه روند‌های ی را با کانون‌های قدرت در داخل (ارتش، دادگاه عالی، احزاب مسلم‌لیگ نواز، حزب مردم و.) و خارج (امریکا و عربستان و.) مدیریت و تنظیم خواهد کرد. بدون شک در حوزه مناسبات خارجی تگذاری و تنظیم راهبرد‌های موضوعاتی نظیر افغانستان و طالبان، امریکا، هند و کشمیر، عربستان و ایران و سپس نحوه تعامل با روسیه و چین برای نخست‌وزیر جدید پاکستان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باید منتظر بود تا دید که عمران‌خان تا چه حد می‌تواند در تحولات پیش‌رو با بازیگران فوق توازن و تعادل ایجاد کند، طوری که در عین حفظ جایگاه مردمی خود در پاکستان، دچار چالش عمیق با ارتش و سایر کانون‌های قدرت در حوزه داخلی و خارجی نشود.